Tỉ lệ CRP/Albumin cao – Dấu hiệu tiên lượng tử vong ở chó bệnh nguy kịch

Giới thiệu

Tiên lượng bệnh trong hồi sức thú y đóng vai trò rất quan trọng để giúp bác sĩ thú y dự đoán kết cục điều trị, từ đó tối ưu hóa việc chăm sóc và tư vấn cho chủ nuôi. Tuy nhiên, các thang điểm đánh giá mức độ nặng bệnh hiện nay thường phức tạp và không phải lúc nào cũng khả thi tại phòng khám.

Vì vậy, trong nhân y lẫn thú y, tỉ lệ C-reactive protein và albumin (CRP/ALB) đang nổi lên như một chỉ số sinh học đơn giản, chi phí thấp, dễ thực hiện và hiệu quả cao, phản ánh mức độ viêm toàn thân và tình trạng dinh dưỡng. CRP là protein pha cấp dương tính – tăng mạnh trong phản ứng viêm, còn albumin là protein pha cấp âm tính – giảm trong viêm và stress chuyển hóa. Khi kết hợp hai yếu tố này, tỉ lệ CRP/ALB cho thấy tình trạng viêm cấp kèm suy giảm dự trữ protein, một cơ chế then chốt dẫn đến tử vong ở bệnh thú nguy kịch.

Trong vòng khoảng 5 năm trở lại đây, hàng loạt nghiên cứu đã chứng minh giá trị tiên lượng của CRP/ALB ở chó, bao gồm viêm tụy cấp, bệnh tiêu hóa mất protein, chăm sóc tích cực (ICU) và chó con tiêu chảy cấp ở chó con.

Protein pha cấp và cơ chế thay đổi do viêm

Phản ứng viêm là một phần quan trọng của hệ miễn dịch bẩm sinh, giúp cơ thể bảo vệ khi mô bị tổn thương bởi mầm bệnh, chấn thương, độc chất, nhiệt độ cao hoặc các tác nhân khác. Khi hoạt động đúng, phản ứng viêm cấp tính sẽ nhanh chóng kích hoạt bổ thể, tăng cường hoạt động thực bào, rồi trở lại trạng thái ổn định, sẵn sàng đáp ứng khi có tổn thương mới. Việc trở lại trạng thái viêm thấp là điều thiết yếu để cơ thể duy trì khả năng đáp ứng hiệu quả.

Các protein pha cấp (acute phase proteins) được xem là chỉ dấu tốt nhất để đánh giá phản ứng viêm trong cơ thể. Ở chó, CRP (C-reactive protein) là protein pha cấp dương tính chính – nồng độ của nó có thể tăng gấp 100 lần chỉ trong 24–48 giờ sau khi khởi phát viêm.
Đo CRP có giá trị lâm sàng trong nhiều tình huống, chẳng hạn như đánh giá mức độ viêm, tiến triển bệnh và đáp ứng điều trị.

Albumin chủ yếu đóng vai trò vận chuyển các phân tử trong cơ thể. Mặc dù không trực tiếp tham gia phản ứng pha cấp, nhưng albumin hoạt động như một protein pha cấp âm tính – nghĩa là giảm nồng độ khi phản ứng viêm tăng.

Trong giai đoạn viêm, gan giảm tổng hợp albumin để ưu tiên sử dụng axit amin cho việc sản xuất các protein pha cấp dương tính (như CRP). Một số trường hợp viêm cũng làm tăng tính thấm thành mạch, dẫn đến thất thoát protein. Khi tình trạng viêm đủ nghiêm trọng khiến cơ thể phải ngừng sản xuất albumin, điều đó thường phản ánh rằng bệnh ở mức độ nặng hoặc cơ thể đang kiệt sức trong quá trình chống đỡ. Đây cũng là những yếu tố liên quan trực tiếp đến tỉ lệ tử vong cao. Khi CRP tăng và albumin giảm, mức độ nặng của bệnh tăng lên và tiên lượng xấu đi. Điều này được phản ánh qua tỉ lệ CRP/Albumin (CAR – CRP/Albumin Ratio) tăng vọt.

Ở chó bệnh nặng, cơ chế này tương tự như ở người bị nhiễm trùng máu, suy đa cơ quan, hoặc viêm tụy cấp, cho thấy tính phổ quát của chỉ số này trong phản ánh mức độ tổn thương toàn thân.

Các nghiên cứu về tỉ lệ CRP/ALB trên chó

CRP/ALB ở chó khỏe mạnh – Fabretti et al., 2020

Nghiên cứu của Fabretti et al. (2020) xác định giá trị tham chiếu CRP/ALB ở chó khỏe mạnh và bệnh lý nhẹ.

• CRP/ALB trung bình ở chó khỏe: 0.08 ± 0.05; giới hạn trên bình thường ≈ 0.22.
• CRP (µg/mL)/ALB (g/dL) ≥ 0.6 xuất hiện ở các bệnh nặng như nhiễm trùng huyết, viêm phổi, viêm tử cung mủ.
• Hệ số tương quan giữa CRP/ALB và mức độ bệnh lâm sàng đạt r = 0.71 (p < 0.01).

Kết quả này cung cấp nền tảng định lượng cho việc phân biệt giữa đáp ứng viêm nhẹ và phản ứng viêm hệ thống nghiêm trọng.

CRP/ALB trong viêm tụy cấp – Gori et al., 2020

Nghiên cứu Gori et al. (2020) trên 71 chó bị viêm tụy cấp cho thấy:

• Tỉ lệ tử vong: 38 %.
• CRP/ALB cao hơn đáng kể ở nhóm tử vong (p < 0.0001).
• Mỗi 1 đơn vị CRP/ALB tăng → nguy cơ tử vong tăng 130 %.
• Ngưỡng cắt: 0.56 (AUC = 0.82; độ nhạy 88.9 %, đặc hiệu 68.2 %).

Tác giả kết luận CRP/ALB > 0.56 là ngưỡng dự báo tử vong sớm, vượt trội so với CRP hoặc albumin riêng lẻ.

CRP/ALB trong viêm ruột mất protein – Cagnasso et al., 2023

Cagnasso et al. (2023) nghiên cứu 53 chó bị viêm ruột mất protein (IRE-PLE):

• CRP/ALB tăng cao so với chó khỏe (p < 0.01).
• Tương quan thuận với CCECAI (Chronic Enteropathy Clinical Activity Index, r = 0.66).
• Sau điều trị (prednisolone ± chlorambucil), CRP/ALB giảm đáng kể ở nhóm đáp ứng tốt, phản ánh cải thiện mô học và lâm sàng.

Do đó, CRP/ALB không chỉ là chỉ số tiên lượng tử vong mà còn là công cụ theo dõi đáp ứng điều trị và theo dõi diễn tiến bệnh mạn.

CRP/ALB ở chó con tiêu chảy cấp – Gülersoy et al., 2025

Nghiên cứu Gülersoy et al. (2025) trên 40 chó con dưới 6 tháng tuổi mắc tiêu chảy cấp đa nguyên nhân (virus, vi khuẩn, ký sinh trùng) đưa ra những kết quả đáng chú ý:

• CRP/ALB tăng rõ ở nhóm tiêu chảy nặng so với nhẹ (p < 0.01).
• CRP/ALB tương quan nghịch với albumin (r = -0.81) và tăng mạnh nhất ở chó tử vong.
• Giá trị CRP/ALB > 0.5 liên quan chặt với mất nước và viêm ruột hoại tử.

Tác giả đề xuất CRP/ALB là công cụ phân tầng nguy cơ sớm ở chó con – nhóm tuổi mà các chỉ số khác thường dao động mạnh và khó đánh giá.

CRP/ALB ở chó nguy kịch trong ICU – Montgomery et al., 2025

Montgomery et al. (2025) thực hiện nghiên cứu tiến cứu trên 93 chó nhập ICU vì nhiễm trùng, viêm tụy, hoặc bệnh nội khoa nặng:

• Tỉ lệ tử vong: 24.7 %.
• CRP/ALB cao hơn đáng kể ở nhóm tử vong (p = 0.009).
• Không có khác biệt đáng kể về CRP hoặc albumin riêng lẻ ở nhóm tử vong.
• CRP/ALB cao hơn ở nhóm có điểm APPLEfast ≥ 25 (p = 0.04) – điểm đánh giá sinh lý và xét nghiệm của bệnh nhân cấp tính, phản ánh bệnh nặng.

Kết luận: CRP/ALB là chỉ báo độc lập dự đoán kết cục tử vong, có thể bổ sung hoặc thay thế một phần điểm APPLEfast trong ICU, trong khi CRP đơn thuần không có giá trị tương đương.

→ Tất cả các nghiên cứu thống nhất rằng tăng CRP/ALB phản ánh tiên lượng xấu hoặc tử vong cao, và chỉ số này ổn định giữa các bệnh cảnh khác nhau.

Ứng dụng lâm sàng

Khi nhập viện:

• Đo CRP và albumin ngay khi tiếp nhận.
• Nếu CRP/ALB > 0.56, xác suất tử vong cao → chuyển sang hồi sức tích cực và theo dõi cẩn thận.

Theo dõi đáp ứng điều trị:

• CRP/ALB giảm dần: đáp ứng tốt.
• Duy trì cao hoặc tăng: nguy cơ viêm kéo dài, nhiễm trùng thứ phát, suy đa cơ quan.

Lợi ích thực tế:

• Đơn giản, chi phí thấp, thích hợp để theo dõi liên tục.
• Giúp bác sĩ thú y đưa ra quyết định điều trị và trao đổi tiên lượng với chủ nuôi một cách khách quan.

Kết luận

Tổng hợp các nghiên cứu từ 2020 đến 2025 cho thấy:

Tỉ lệ CRP/ALB cao là dấu hiệu tiên lượng tử vong độc lập và ổn định ở chó bệnh nguy kịch, đặc biệt trong viêm tụy cấp, bệnh tiêu hóa, và hồi sức tích cực.

• CRP/ALB > 0.5-0.6 là ngưỡng báo động đỏ.
• Tỉ lệ này phản ánh song song hai yếu tố chủ chốt: mức độ viêm toàn thân và tình trạng suy kiệt dinh dưỡng, vượt trội hơn CRP hay albumin riêng lẻ.

Trong bối cảnh thú y hiện đại, việc đưa CRP/ALB vào quy trình đánh giá bệnh thú nguy kịch có thể giúp nâng cao độ chính xác tiên lượng, theo dõi hiệu quả điều trị và hỗ trợ quyết định lâm sàng kịp thời. Đây hứa hẹn là một bước tiến quan trọng hướng tới y học chứng cứ trong hồi sức thú y.

Tài liệu tham khảo

1. Fabretti et al. (2020). Determination of the reference interval of the C-reactive protein-albumin ratio and its efficiency as prognostic markers in dogs.
2. Gori et al. (2020). Evaluation of C-reactive protein/albumin ratio and its relationship with survival in dogs with acute pancreatitis.
3. Cagnasso et al. (2023). Comparative evaluation of peripheral blood and serum inflammatory ratios in dogs with inflammatory protein-losing enteropathy.
4. Gülersoy et al. (2025). Comparative Evaluation of C-Reactive Protein, Albumin, and the C-Reactive Protein/Albumin Ratio in Puppies With Acute Diarrhea of Different Etiologies.
5. Montgomery et al. (2025). C-reactive protein-to-albumin ratio is higher in dogs in the intensive care unit that do not survive to discharge.
6. https://vdilab.com/crp-car/

Phạm Quốc Anh Minh