Nguy cơ mới cho ngành chăn nuôi vịt Metapneumovirus

  Trước đây Avian Metapneumovirus (aMPV) được biết đến là virus gây bệnh Sưng phù đầu trên gà (APV). Trong những năm gần đây, aMPV được phát hiện trên vịt xiêm đẻ tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc (Sun và cộng sự, 2014) và trên vịt Anh Đào tại tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc (Loor Giler và cộng sự, 2024).

  Virus này không những gây ra các triệu chứng và bệnh tích ở đường hô hấp trên, đặc biệt là vịt con mà còn ảnh hưởng đến ống dẫn trứng dẫn đến suy giảm sản lượng trứng ở vịt đẻ. Mặc dù, hiện nay Việt Nam chưa ghi nhận sự lưu hành của aMPV trên vịt nhưng nước ta có đường biên giới giáp với Trung Quốc kéo dài và hình thức nuôi vịt thả đồng còn phổ biến, nguy cơ virus xâm nhập từ thủy cầm hoang dã rất cao. Do đó, aMPV được xem như là một nguy cơ mới cho ngành chăn nuôi vịt mà người chăn nuôi cần nắm rõ.

Tình hình dịch bệnh do Avian Metapneumovirus trên vịt trên thế giới

Dịch tễ học

  Avian Metapneumovirus thuộc họ Paramyxoviridae, chi Metapneumovirus, là virus gây bệnh trên đường hô hấp ở nhiều loài gia cầm như gà tây, gà và vịt.  Ngoài ra, aMPV còn gây ra Hội chứng giảm đẻ ở gia cầm.

  aMPV được phân loại thành bốn nhóm: aMPV-A, AMPV-B, aMPV-C và aMPV-D, với khác biệt về mặt di truyền và phân bố địa lý.

• aMPV-A và aMPV-B là hai nhóm phổ biến, đã được phát hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới (Franzo và cộng sự, 2024).
• aMPV-C ghi nhận tại một số nước thuộc châu Âu, châu Mỹ và châu Á (Lee và cộng sự, 2007; Seal và cộng sự, 2000; Toquin và cộng sự, 2006; Wang và cộng sự, 2023),
• aMPV-D cho đến nay được phân lập từ gà tây ở Pháp (Bayon Auboyer và cộng sự, 2000).

aMPV-C lần đầu tiên được ghi nhận là trên gà tây tại Hoa Kỳ năm 1996. Kể từ khi xuất hiện, aMPV-C đã nhanh chóng lan rộng cả về mặt địa lý lẫn tỷ lệ mắc bệnh, với các báo cáo từ nhiều quốc gia cho thấy mức độ lưu hành ngày càng gia tăng.

Năm 2014, aMPV-C lần đầu tiên được phân lập từ vịt xiêm đè tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc (Sun và cộng sự, 2014). Bệnh chủ yếu gây các triệu chứng viêm đường hô hấp trên kèm theo giảm sản lượng trứng khoảng 40-85%. Vịt mắc bệnh thường đẻ trứng có vỏ mềm, mông hoặc bị nứt.

Đến năm 2023, aMPV-C tiếp tục được ghi nhận trên vịt Anh Đào tại tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.

• Vịt mắc bệnh có các biểu hiện chảy dịch mất, mũi, viêm kết mạc và khi bệnh nặng, vịt có thể bị rụng lông, thoái hóa tế bào biểu mô, tăng tiết dịch nhầy trong khí quản, viêm xoang, khó thở, khò khè.
• Ngoài ra, vịt còn có biểu hiện ủ rũ, xù lông, giảm ăn.
• Trên vịt đẻ, aMPV-C gây giảm sản lượng trứng từ 10-30%, kèm theo các tổn thương như thoái hóa buồng trứng và ống dẫn trứng, màng vỏ trứng gấp nếp, dịch tiết đục trong ống dẫn trứng, xuất huyết niêm mạc, phù nề và dày thành ống dẫn trứng (Yu và cộng sự, 2024).

Bên cạnh đó, aMPV còn gây ức chế miễn dịch, tạo điều kiện cho các mầm bệnh khác xâm nhập và nhân lên, làm tình trạng bệnh lý tăng cao.

Con đường truyền lây:

Truyền ngang

• Tiếp xúc trực tiếp với thủy cầm bệnh
• Gián tiếp qua phương tiện vận chuyển, không khí và dụng cụ chăn nuôi.

Truyền dọc: Hiện nay chưa có nghiên cứu xác nhận aMPV có thể lây truyền theo chiều dọc từ vịt mẹ mang mầm bệnh sang vịt con, con đường truyền lây này cũng cần được lưu ý trong thực tế chăn nuôi.

Nguyên nhân

Quy trình vệ sinh chuồng trại không đảm bảo.

Các đặc tính kháng thuốc sát trùng

aMPV có nguy cơ phát tán và lây nhiễm rất cao, vì các đặc tính sau:

• Ổn định trong khoảng pH từ 3-9
• Bất hoạt sau 30 phút ở nhiệt độ 56°C.
• Tồn tại đến 7 ngày khi bị sấy khô ở nhiệt độ phòng

aMPV có thể lây lan gián tiếp qua các phương tiện vận chuyển, khi các xe này tiếp xúc với phân hoặc dịch tiết từ các loài thủy cầm và chim hoang dã. Vì vậy, cần kiểm soát nghiêm ngặt phương tiện vận chuyển khi ra vào trại.

Các biện pháp để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm vào chuồng nuôi

Thực hiện an toàn sinh học

1.Kiểm soát phương tiện vận chuyển:

• Đi qua hồ khử trùng bằng vôi 10%, mực nước tối thiểu 20cm và pH≥13
• Phun toàn bộ xe bằng dung dịch sát trùng glutaraldehyde pha loãng với tỷ lệ 1/200, ít nhất 10-15 phút
• Ngâm toàn bộ lồng bắt vịt vào nước vôi 10% trước khi đưa vào khu vực bắt vịt